Hội chứng căng trương lực là gì? | Chuyên gia tâm lý

Hội chứng căng trương lực (Catatonia) là một căn bệnh theo từng cơn ảnh hưởng đến cả hành vi lẫn kỹ năng vận động. Bác sĩ tâm thần xác định hội chứng này có đặc điểm là chức năng tâm - vận động bất thường và sự thiếu phản ứng cực độ khi tỉnh táo. Theo bác sĩ tâm thần, người mắc hội chứng này có thể trải qua các giai đoạn bất động hoặc kích động quá mức, và bác sĩ tâm thần cũng thường lưu ý đến việc chẩn đoán và điều trị sớm để tránh các biến chứng nghiêm trọng hơn.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS

Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển

1. Định nghĩa hội chứng căng trương lực

Căng trương lực là một trạng thái bất động có thể kéo dài trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần. Các bác sĩ tâm thần nhận thấy rằng những người mắc bệnh này có thể có cái nhìn cuộc sống hết sức tiêu cực và có thể không hề phản ứng trước các sự kiện bên ngoài, trở nên bị kích động và gặp khó khăn trong việc nói chuyện bởi chứng lo âu cực độ và từ chối ăn hay uống. Bác sĩ tâm thần cũng ghi nhận rằng các triệu chứng cũng bao gồm cảm giác buồn bã, cáu gắt và vô giá trị, chúng có thể xuất hiện hàng ngày. Một người bệnh có thể mất đi hứng thú với các hoạt động, giảm hoặc tăng cân đột ngột và có vấn đề với việc ngủ hay ra khỏi giường, cảm thấy bứt rứt. Khả năng đưa ra quyết định giảm sút và các ý nghĩ về việc tự tử là điều thường gặp mà bác sĩ tâm thần thường xuyên quan sát được.

Theo các bác sĩ tâm thần, tình trạng này có thể có nguyên do tâm lý hoặc thần kinh và có thể gắn liền với trầm cảm hoặc loạn thần. Người ta ước tính rằng có khoảng 10-15% số bệnh nhân mắc căng trương lực cũng có cả các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt, và theo các bác sĩ tâm thần, khoảng từ 20-30% số người mắc rối loạn lưỡng cực có thể trải qua hội chứng căng trương lực - phần lớn là trong giai đoạn hưng cảm của họ

Hội chứng căng trương lực là hội chứng tâm thần kinh hiếm gặp

2. Triệu chứng căng trương lực

- Trạng thái sững sờ (Stupor)

Đây là tình trạng bệnh nhân bị mất khả năng vận động và tương tác, nguyên nhân từ căng thẳng thần kinh và rối loạn thần kinh lo âu khiến não không thể điều khiển cơ thể hoạt động bình thường.

Theo chia sẻ từ bác sĩ tâm thần, người bệnh trở nên hoàn toàn yên lặng, không di chuyển và không phản ứng với những gì xảy ra xung quanh. Họ giống như bị "đóng băng" trong thời gian dài, thường gặp ở những người có vấn đề về bệnh tâm thần phân liệt.

- Cứng đờ (Rigidity)

Dù không chịu tổn thương, nhưng do căng thẳng thần kinh, sự căng cơ bất thường khiến người bệnh khó thay đổi tư thế.

Cơ thể người bệnh trở nên cứng như đá, khó di chuyển. Khi cố di chuyển, họ có thể phản ứng bằng cách kháng cự hoặc duy trì tư thế kỳ lạ. Những biểu hiện này thường gặp trong các rối loạn liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt và rối loạn thần kinh lo âu.

- Kháng cự tiêu cực (Negativism)

Sự rối loạn thần kinh khiến hệ thần kinh bị rối loạn. Người bệnh làm ngược lại những gì bác sĩ tâm thần yêu cầu, hoặc không làm gì cả, ngay cả khi đó là những yêu cầu đơn giản như giơ tay hoặc xoay người. Các triệu chứng này thường thấy ở người mắc bệnh tâm thần phân liệt hoặc các vấn đề khác về sức khỏe tâm thần.
- Uốn sáp tạo hình (Waxy Flexibility)

Đây là hiện tượng khi cơ thể trở nên "mềm dẻo", do sự căng thẳng thần kinh khiến các cử động tự nguyện.

Khi ai đó đặt tay hoặc chân của người bệnh vào một tư thế kỳ lạ, họ sẽ giữ nguyên tư thế đó như sáp, không tự thay đổi dù có cảm giác không thoải mái. Đây là biểu hiện phổ biến của người có vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng.
- Mất khả năng nói (Mutism)

Phần não chịu trách nhiệm về ngôn ngữ bị ảnh hưởng bởi căng thẳng thần kinh, dẫn đến việc người bệnh không nói, dù không phải vì họ không muốn nói. Đây là hiện tượng thường gặp ở những người mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần, trong đó có bệnh tâm thần phân liệt hoặc rối loạn thần kinh lo âu.

- Tạo dáng (Posturing)

Đây là khi bệnh nhân tự ý đặt cơ thể mình vào những tư thế kỳ la, không tự nhiên và giữ nguyên trạng thái đó trong thời gian dài mà không có lý do rõ ràng. Bệnh nhân cứ duy trì tư thế này, dù người khác có cố gắng thay đổi tư thế thì họ vẫn không phản ứng lại.

- Kiểu cách (Mannerism)

Đây là hội chứng thường gặp với những người mắc các rối loạn tâm thần, đặc biệt là trong chứng căng trương lực. Kiểu cách được mô tả là những hành vi hoặc cử chỉ được lặp đi lặp lại cách phức tạp, kỳ quặc, không phù hợp với bối cảnh và tình huống lúc đấy.

- Kích động (Agitation)

Là trạng thái tâm lý người bệnh bị bồn chồn, không yên, có các hành động quá mức, không kiểm soát và thường không có mục đích rõ ràng. Người bệnh thể hiện sự căng thẳng, lo lắng hoặc kích thích quá mức, dẫn đến các hành vi như di chuyển liên tục, nói lảm nhảm, có hành động bạo lực mà không rõ lý do.

- hình (Stereotypy)

Là chuỗi các hoạt động lặp đi lặp lại xuất phát từ căng thẳng thần kinh. Theo các bác sĩ tâm thần, khi này người bệnh thực hiện một hành động hoặc cử động lặp đi lặp lại mà không có lý do, như nhịp chân hoặc xoay đầu, liên quan đến rối loạn thần kinh lo âu.

- Nhại lời (Echolalia)

Là hiện tượng người bệnh lặp lại lời nói của người khách cách tự động mà không có mục đích giao tiếp rõ ràng.

Ví dụ: khi có người hỏi: “Bạn khỏe không?”, bệnh nhân sẽ lặp lại “Bạn khỏe không?” thay vì trả lời câu hỏi.

Nhại động tác (Echopraxia)

Người bệnh tự động sao chép hoặc lặp lại các động tác, hành vi của người khác mà không có mục đích rõ ràng. Họ thường bắt chước hành vi người khác mà không hiểu tại sao họ làm như vậy.

Ví dụ: khi ai đó gãi đầu, bệnh nhân cũng sẽ gãi đầu, dù không thấy ngứa.

Mặt nhăn nhó (Grimacing)

Đây là kết quả của căng thẳng thần kinh và rối loạn thần kinh lo âu, khiến họ không thể điều chỉnh biểu cảm một cách phù hợp.

Ví dụ: bệnh nhân có thể cười hoặc nhăn mặt không có lý do.

3. Phương pháp chẩn đoán chứng căng trương lực (catatonia)

3.1 Quan sát các triệu chứng lâm sàng

Bước đầu tiên và quan trọng nhất trong việc chẩn đoán chứng căng trương lực là dựa vào việc quan sát những triệu chứng mà bệnh nhân thể hiện. Bác sĩ tâm thần sẽ quan sát các triệu chứng bệnh nhân thể hiện, bác sĩ tâm thần bắt đầu đưa ra các công cụ chẩn đoán tiêu chuẩn, như:

3.2 Thang đánh giá Bush-Francis Catatonia Rating Scale (BFCRS):

Đây là một công cụ thường được các bệnh viện thần kinh và bác sĩ tâm thần sử dụng để đánh giá và xác định chứng căng trương lực, với các triệu chứng từ nhẹ đến nặng. Kết quả của thang đánh giá giúp bác sĩ tâm thần xác định mức độ nghiêm trọng và phạm vi của các triệu chứng căng trương lực.

3.3 Tiền sử bệnh lý:

Bác sĩ tâm thần sẽ hỏi về tiền sử rối loạn tâm thần, các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm nặng hoặc các bệnh lý y khoa liên quan có thể gây ra chứng căng trương lực.

3.4 Loại trừ các nguyên nhân khác

Bác sĩ tâm thần sẽ thực hiện các xét nghiệm và kiểm tra (như xét nghiệm máu, chụp MRI hoặc CT) để loại trừ các nguyên nhân y khoa khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự như nhiễm trùng, tổn thương não, ngộ độc hoặc các rối loạn thần kinh.

Bác sĩ tâm thần chẩn đoán chứng căng trương lực

4. Điều trị

4.1. Điều trị hóa dược (do bác sĩ tâm thần đảm nhận):

Benzodiazepine: giúp giảm nhanh triệu chứng căng trương lực. Bác sĩ tâm thần sẽ chỉ định thuốc dựa trên mức độ triệu chứng của bệnh nhân.
Thuốc chống loạn thần: Nếu chứng căng trương lực liên quan đến các rối loạn tâm thần như tâm thần phân liệt hoặc rối loạn lưỡng cực, bác sĩ tâm thần sẽ chỉ định thêm thuốc để kiểm soát các bệnh lý nền.

4.2. Trị liệu tâm lý (do chuyên gia tư vấn tâm lý đảm nhận):

Trị liệu nhận thức hành vi (CBT): giúp bệnh nhân hiểu và quản lý các suy nghĩ hoặc cảm xúc liên quan đến tình trạng căng trương lực. Điều này giúp giảm các rối loạn tâm lý kèm theo, như lo âu hoặc trầm cảm.
Hỗ trợ tạo môi trường an toàn: chuyên gia tư vấn tâm lý giúp bệnh nhân giảm căng thẳng, tăng tương tác xã hội và tìm lại khả năng kiểm soát hành vi thông qua các buổi trị liệu ngắn hạn.

4.3. Sự kết hợp mang lại kết quả tối ưu

Hóa dược từ bác sĩ tâm thần giúp bệnh nhân giảm các triệu chứng, phục nhanh về mặt thể chất. Trong khi chuyên gia tư vấn tâm lý giúp họ ổn định tâm trí và nâng cao khả năng tự kiểm soát trong dài hạn, luôn có sự liên lạc và đánh giá từ bác tâm thần và chuyên gia tư vấn tâm lý trong suốt quá trình trị liệu.

Hội chứng căng trương lực nếu không được quan tâm sẽ để lại những hội quả nghiêm trọng với bệnh nhân. Đã có rất nhiều trường hợp này được Safe and Sound phát hiện sớm, can thiệp kịp thời đã tránh khỏi những rủi ro nghiêm trọng để lại. Bạn cũng có thể tìm đến những nơi tư vấn trực tuyến để được hỗ trợ và nhận diện kịp thời.

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia