Cảm giác tội lỗi ảnh hưởng đến tâm lý như thế nào? | Safe and Sound
Cảm giác tội lỗi là một trạng thái tâm lý mà ở đó chúng ta cảm thấy day dứt, hối hận với những việc đã làm. Cảm giác tội lỗi khiến chúng ta đối mặt với sai lầm và từ đó thúc đẩy bản thân thay đổi suy nghĩ và hành vi. Tuy nhiên, một số người không thể vượt qua cảm giác tội lỗi và chịu ảnh hưởng tâm lý nặng nề. Hãy cùng tìm hiểu những ảnh hưởng mà cảm giác tội lỗi này gây ra nhé.
Nguyễn Hoàng Nguyên | Thạc sĩ. Bác sĩ – Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe cộng đồng và Phát triển
1. Mối liên quan giữa cảm giác tội lỗi với các khía cạnh trong cuộc sống
Cảm giác tội lỗi bắt nguồn từ những sai lầm là trạng thái tâm lý hết sức tự nhiên của con người. Cảm giác khó chịu này xuất hiện cùng với nhận thức rằng bạn đã làm tổn thương một ai đó. Đôi khi, nó cũng đến từ việc bạn bị phê phán hay đánh giá quá nhiều về những thứ đã xảy ra hay một việc làm mà bạn sợ ai đó phát hiện. Tuy nhiên, cảm giác này không chỉ dừng lại ở tâm lý mà còn có những ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe thể chất nếu kéo dài.
- Ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe tinh thần
Cảm giác tội lỗi có thể giúp bạn nhận ra hành động của mình và thúc đẩy bạn sửa lỗi sai bằng cách thay đổi hành vi và suy nghĩ. Tuy nhiên, khi thiếu dũng cảm để nhận lỗi lầm về mình, cảm giác tội lỗi này có thể làm tăng mức độ lo lắng và tự trách bản thân, dẫn đến áp lực tâm lý nghiêm trọng. Điều này có thể lớn dần đến mức khiến não bộ quá tải, tạo ra nhiều vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu và rối loạn giấc ngủ.
Khi không thể vượt qua hoặc tha thứ cho bản thân, con người dễ rơi vào vòng xoáy tiêu cực, nơi cảm giác xấu hổ và tự trách không ngừng tái diễn. Điều này ảnh hưởng xấu đến tâm lý, khiến người đó lo lắng, tự trách, tự ti, giảm tự trọng và cô lập bản thân. Các chuyên gia tâm lý cảnh báo rằng, khi cảm giác tội lỗi kéo dài, nó có thể phá vỡ các mối quan hệ xã hội và gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe tâm thần, từ mất ngủ đến thiếu tập trung, thậm chí dẫn đến những triệu chứng nghiêm trọng của trầm cảm.
- Nguy cơ dẫn đến trầm cảm
Cảm giác tội lỗi cũng có thể là một trong những triệu chứng của trầm cảm, thường đi kèm với khí sắc trầm, mất hứng thú trong các hoạt động xung quanh và luôn nhìn nhận tương lai một cách u tối. Trầm cảm không chỉ làm suy giảm sức khỏe tâm lý mà còn khiến người bệnh mất sự tự tin vào bản thân, tự đánh giá thấp những gì mình đã làm và cảm thấy chán ghét cuộc sống thực tại. Theo các chuyên gia tâm lý, những người mắc trầm cảm nặng thường trải qua đau đớn cả về thể chất và tinh thần, và trong những trường hợp nghiêm trọng, họ có thể có ý định tự tử, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe tâm thần và gia tăng rủi ro đến tính mạng.
Cảm giác tội lỗi có thể gây ảnh hưởng đến cả thể xác và tinh thần
- Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất
Cảm giác tội lỗi có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm lý và cơ thể, khi người bệnh thường xuyên trải qua căng thẳng, dẫn đến trạng thái căng thẳng mãn tính. Sự căng thẳng này có thể kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, làm tăng nhịp tim, huyết áp, và kích thích sự tiết hormone cortisol – một hormone gây stress chính. Theo các chuyên gia tâm lý, nếu không được kiểm soát, tình trạng này có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, gây ra các bệnh lý về tim mạch, tiêu hóa, và thậm chí làm gia tăng nguy cơ đột quỵ, đe dọa sức khỏe tâm thần và thể chất một cách nghiêm trọng.
- Ảnh hưởng đến hành vi và các mối quan hệ xã hội
Cảm giác tội lỗi có thể dẫn đến những hành vi tiêu cực như tự cô lập bản thân và tránh né các mối quan hệ xung quanh, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý và khả năng duy trì, xây dựng các mối quan hệ lành mạnh. Những người bị chi phối bởi cảm giác tội lỗi thường có xu hướng xa lánh bạn bè, gia đình và tự đánh giá thấp bản thân, cảm thấy mình không xứng đáng với tình yêu thương hay sự hỗ trợ từ những người xung quanh. Theo các chuyên gia tâm lý, tình trạng này nếu kéo dài có thể làm suy yếu sức khỏe tâm thần và gia tăng nguy cơ trầm cảm, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng thiết lập kết nối xã hội.
2. Các hormone chịu tác động từ cảm giác tội lỗi
Cảm giác tội lỗi không chỉ liên quan đến cảm xúc mà còn tác động sâu sắc đến hoạt động của não bộ và hệ thống hormone trong cơ thể, ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và thể chất.
- Hệ thống Limbic và cảm giác tội lỗi
Hệ thống Limbic, hay còn gọi là não bộ cảm xúc, bao gồm hạch hạnh nhân (vùng xử lý cảm xúc mạnh) và hồi hải mã (vùng lưu trữ ký ức). Khi cảm giác tội lỗi xuất hiện, amygdala hoạt động mạnh mẽ, làm gia tăng cảm giác tự trách và lo lắng. Những ký ức liên quan đến sự kiện gây tội lỗi được lưu trữ trong hippocampus, khiến chúng ta dễ dàng nhớ lại và trải nghiệm cảm giác nặng nề, khó thoát khỏi vòng lặp tâm lý tiêu cực này.
- Cortisol và cảm giác tội lỗi
Cortisol là hormone căng thẳng tiết ra khi chúng ta trải qua lo âu kéo dài. Khi cảm giác tội lỗi kéo dài, nồng độ cortisol tăng cao gây ra tình trạng căng thẳng mãn tính, khiến cơ thể mệt mỏi, suy nhược và làm suy yếu hệ miễn dịch. Những người sống trong cảm giác tội lỗi lâu dài dễ đối mặt với các vấn đề sức khỏe như huyết áp cao và mất ngủ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần và thể chất.
- Vai trò của Serotonin và Dopamine
Serotonin và Dopamine, còn được gọi là “hormone hạnh phúc,” đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tinh thần. Khi nồng độ Serotonin và Dopamine thấp, cảm giác buồn bã và lo âu tăng lên, làm cho cảm giác tội lỗi trở nên khó chịu và ám ảnh hơn. Các chuyên gia tâm lý khuyến nghị rằng việc duy trì nồng độ hormone này ở mức ổn định là một yếu tố quan trọng để cân bằng tâm lý và giảm thiểu tác động tiêu cực của cảm giác tội lỗi lên sức khỏe tâm thần.
3. Ảnh hưởng của hormone đến tâm lý và sức khỏe khi cảm giác tội lỗi kéo dài
- Cortisol - Hormone căng thẳng
Hormone Cortisol đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cơ thể đối phó với các tình huống khó khăn, hỗ trợ tăng cường sự tập trung và chú ý để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, khi hàm lượng cortisol tiết ra quá cao và duy trì trong thời gian dài, cơ thể có thể rơi vào trạng thái lo âu và căng thẳng mãn tính, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần và thể chất. Các chuyên gia tâm lý cảnh báo rằng tình trạng này không chỉ gây rối loạn giấc ngủ mà còn suy giảm hệ miễn dịch, tăng nguy cơ cao huyết áp, bệnh tim mạch và tiểu đường. Cortisol cao trong thời gian dài cũng làm gia tăng nguy cơ trầm cảm, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tâm thần và sức khỏe tổng thể của cơ thể.
- Serotonin và Dopamine
Serotonin và Dopamine là hai hormone quan trọng giúp cơ thể duy trì trạng thái tâm lý ổn định, cảm giác hài lòng và động lực. Khi cảm giác tội lỗi xuất hiện, hàm lượng Serotonin và Dopamine có thể giảm, gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần. Sự thiếu hụt này dễ dẫn đến cảm giác buồn bã, lo âu, rối loạn giấc ngủ và căng thẳng cao, từ đó gia tăng nguy cơ trầm cảm. Bên cạnh đó, nồng độ Dopamine thấp còn ảnh hưởng đến khả năng tập trung, suy giảm trí nhớ và có thể liên quan đến các bệnh lý thần kinh nghiêm trọng như Parkinson, làm suy yếu sức khỏe tâm lý và chất lượng cuộc sống.
4. Những cách để giúp bạn hạn chế cảm giác tội lỗi
Đôi khi, phớt lờ cảm giác tội lỗi của bạn hoặc cố gắng quên nó đi nghe có vẻ là một giải pháp hữu ích để hạn chế cảm giác tội lỗi. Bạn cho rằng nếu không nghĩ về nó thì nó sẽ dần suy yếu và biến mất? Nhưng sự thật không phải như vậy, nếu cảm giác tội lỗi không được giải quyết, nó sẽ lớn dần theo thời gian và khiến bạn gục ngã. Để vượt qua cảm giác tội lỗi một cách hiệu quả, các chuyên gia tâm lý khuyến nghị một số phương pháp sau đây:
- Nhận diện và chấp nhận cảm xúc
Bước đầu tiên để vượt qua cảm giác tội lỗi là nhận diện và chấp nhận cảm xúc của mình mà không tự phán xét. Hiểu rằng cảm giác tội lỗi là một phần tự nhiên và đôi khi cần thiết để phát triển nhận thức bản thân.
- Phân tích nguyên nhân
Xác định rõ lý do tại sao bạn cảm thấy tội lỗi. Hãy tự hỏi xem liệu cảm giác này có thực sự hợp lý hay không, và liệu có phải bạn đang quá khắt khe với chính mình. Việc này giúp bạn nhận ra những suy nghĩ phi lý và tách biệt chúng khỏi cảm giác tội lỗi thực sự.
- Thực hành lòng tự cảm thông
Đối xử với bản thân bằng sự nhân từ và khoan dung. Các chuyên gia tâm lý khuyên bạn thực hành lòng tự cảm thông bằng cách tự nhắc nhở rằng sai lầm là một phần tự nhiên của con người. Điều này giúp bạn giảm bớt sự tự trách và tự tha thứ dễ dàng hơn.
- Xây dựng mục tiêu sửa đổi
Hãy xem cảm giác tội lỗi như một động lực để thay đổi. Đặt ra những mục tiêu cụ thể để sửa chữa lỗi lầm hoặc cải thiện bản thân. Chẳng hạn, nếu cảm giác tội lỗi xuất phát từ việc gây tổn thương cho người khác, hãy suy nghĩ đến cách xin lỗi hoặc đền bù.
- Duy trì các hoạt động chăm sóc bản thân
Các hoạt động như thiền, yoga, viết nhật ký hoặc tham gia các hoạt động yêu thích có thể giúp bạn giải tỏa căng thẳng và giảm cảm giác tội lỗi. Những hoạt động này giúp cải thiện sức khỏe tâm lý và giữ cân bằng cảm xúc.
- Tìm kiếm hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý
Nếu cảm giác tội lỗi kéo dài và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý. Tham vấn chuyên gia có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về cảm giác của mình, áp dụng các phương pháp điều trị tâm lý phù hợp như liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) để thay đổi suy nghĩ tiêu cực.
- Xây dựng lòng tự tin và giá trị bản thân
Nhắc nhở bản thân về những thành tựu và giá trị tích cực của bạn. Việc này giúp giảm bớt tác động của cảm giác tội lỗi và tăng cường sự tự tin, giữ cho bạn tập trung vào những mặt tích cực trong cuộc sống.
Cảm giác tội lỗi kéo dài xảy ra khi tiếp xúc với căng thẳng mãn tính. Nó khiến bạn cạn kiệt cảm xúc và có thể ảnh hưởng tới các mối quan hệ xã hội. Cảm giác tội lỗi tập thể thường liên quan đến trách nhiệm chung của mỗi các nhân ở trong nhóm. Đây là loại cảm giác khó có thể giải quyết vì nó ảnh hưởng đến cả hệ thống. Cuối cùng là cảm giác tội lỗi của người sống sót. Cảm giác này xuất hiện khi bạn là người sống sót sau một thảm kịch lớn, thường đặc trưng bởi sự mâu thuẫn về cảm xúc.
Gọi tên cảm giác tội lỗi để biết được cách đối phó
Nếu bạn chưa biết bắt đầu từ đâu, đừng ngần ngại tìm đến sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý để nhận sự đồng hành dài hạn. Các chuyên gia sẽ có những liệu pháp trị liệu thích hợp để giúp sơ cứu cảm xúc tức thời, giúp bạn kịp thời can thiệp sớm và bước đến sự tha thứ sớm hơn.
Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.
Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!
CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia
- Tại Fanpage Bác sĩ tâm lý SNS
- Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi
Safe and Sound - thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)
Xem thêm
Triệu chứng rối loạn lo âu – những dấu hiệu đặc trưng bạn đã biết?
