Cùng bác sĩ tâm lý lắng nghe con: Hiểu về trầm cảm tuổi dậy thì | Safe and Sound
Khi con trẻ thay đổi tính tình, trở nên bướng bỉnh hơn, thích được tự do riêng tư, bạn có thể cho rằng trẻ chỉ đơn giản là đang bước vào lứa tuổi dậy thì. Tuy nhiên, những năm gần đây với cuộc sống hiện đại bận rộn, trầm cảm tuổi dậy thì ngày càng trở thành một hiện tượng báo động, làm không ít phụ huynh căng thẳng và lo lắng cho sức khoẻ tinh thần của các con. Cùng Bác sĩ tâm lý của Safe and Sound tìm hiểu rõ hơn về những dấu hiệu và nguyên nhân của trầm cảm tuổi dậy thì để phát hiện sớm và giúp con vượt qua nhé!
Nguyễn Thị Bình | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Trầm cảm tuổi dậy thì là gì?
Trầm cảm tuổi dậy thì ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển cảm xúc, tư duy của trẻ
Trầm cảm tuổi dậy thì là một vấn đề sức khoẻ tinh thần nghiêm trọng đặc trưng bởi việc thanh thiếu niên có cảm xúc buồn dai dẳng và mất hứng thú với hầu hết các hoạt động sinh hoạt, học tập.
Các bác sĩ tâm lý cho biết, về bản chất, trầm cảm tuổi dậy thì không khác với trầm cảm ở người lớn. Tuy nhiên, dấu hiệu của trầm cảm tuổi dậy thì có thể biểu hiện khác với người lớn. Theo bác sĩ tâm lý, sự khác biệt này chủ yếu là do trẻ trong độ tuổi dậy thì từ 10-14 tuổi đang trải qua nhiều thay đổi về thể chất, các hóc-môn trong cơ thể chưa được ổn định, đồng thời ở lứa tuổi này trẻ bắt đầu phải đối mặt với những áp lực trong học tập và hình thành những cảm xúc đa dạng, sâu sắc hơn. Chính vì sự khác biệt này mà bạn có thể sẽ xem nhẹ, nghĩ rằng con mới bước vào tuổi mới lớn. Đây không chỉ là quãng thời gian khó khăn cho các em và còn khiến các phụ huynh phải lo lắng.
Xem thêm: Phát hiện và xử trí trầm cảm ở tuổi dậy thì
Những áp lực từ việc thi cử, bạn đồng trang lứa và những thay đổi về thể chất có thể gây nên những thất thường về cảm xúc ở trẻ. Tuy nhiên, khi những cảm xúc tiêu cực trở nên thường trực và kéo dài, đó có thể là dấu hiệu sớm của trầm cảm tuổi dậy thì mà phụ huynh nên nhận biết sớm.
2. Dấu hiệu nhận biết trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì
Các bác sĩ tâm lý cho biết, trẻ bị trầm cảm ở tuổi dậy thì thường trải qua nhiều cảm xúc đan xen và biểu hiện những thay đổi trong hành vi mà bạn có thể chú ý theo dõi.
2.1 Những thay đổi về cảm xúc của trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì
Trẻ có những cảm xúc tiêu cực đan xen khi mắc trầm cảm tuổi dậy thì
- Thường xuyên buồn bã, khóc mà không vì lý do cụ thể nào
- Bức bối, tức giận, cáu kỉnh kể cả do những vấn đề nhỏ
- Cảm giác tuyệt vọng, trống rỗng
- Không còn hứng thú với những hoạt động thường ngày trẻ thích
- Không muốn tương tác hoặc cãi vã với bạn bè, gia đình
- Thiếu tự tin về bản thân, trẻ thấy mình “vô tích sự", tự trách bản thân nhiều
- Rất nhạy cảm khi bị từ chối, bị thất bại và cần có người bên cạnh an ủi thường xuyên
- Giảm mức độ tập trung, ghi nhớ, cảm thấy stress vì việc học trên trường.
- Thường xuyên suy nghĩ cuộc sống và tương lai thật ảm đạm, không có hy vọng
2.2 Những thay đổi về hành vi của trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì
- Mệt mỏi, căng thẳng và mất năng lượng
- Mất ngủ, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều
- Chán ăn, ăn ít hoặc thèm ăn rất nhiều hơn bình thường dẫn đến thay đổi cân nặng
- Sử dụng chất gây nghiện
- Liên tục than phiền về những cơn đau đầu, nhức mỏi
- Thích tự thu mình, cách ly với mọi người
- Suy nghĩ chậm chạp, nói hoặc chuyển động cơ thể chậm chạp.
- Kết quả học tập kém hơn
- Ít chú ý đến việc giữ vệ sinh cá nhân, ngoại hình
- Bùng phát những cơn giận dữ, có những hành vi bốc đồng, gây nguy hiểm
- Tự làm hại bản thân, có suy nghĩ tự sát hoặc lên kế hoạch làm điều đó
3. Nguyên nhân khiến trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì
Theo bác sĩ tâm lý, thường có nhiều hơn một nguyên nhân khiến trẻ bị trầm cảm tuổi dậy thì.
Áp lực, căng thẳng từ việc học tập, thi cử kéo dài có thể khiến trẻ dễ bị trầm cảm tuổi dậy thì
Áp lực học tập: Các em ở độ tuổi này thường phải đối mặt với nhiều áp lực thi cử và đôi khi cha mẹ đặt những mục tiêu quá lớn với khả năng của con. Khi trẻ bị ám ảnh về điểm số sẽ dẫn đến căng thẳng quá mức mỗi kỳ thi, đặc biệt tồi tệ hơn khi kết quả không như mong muốn dẫn đến buồn bã, thất vọng. Các bác sĩ tâm lý nhấn mạnh rằng, nếu cảm xúc này kéo dài và không được giải quyết có thể khiến trẻ dễ rơi vào trầm cảm.
Thay đổi nội tiết tố đột ngột: Tuổi dậy thì là giai đoạn cơ thể sẽ có những thay đổi đột ngột về nội tiết tố làm ảnh hưởng đến cảm xúc, hành vi và làm trẻ trở nên nhạy cảm hơn bình thường. Đây là yếu tố nền tảng, góp phần tạo nên sinh lý bệnh của trầm cảm tuổi dậy thì.
Áp lực đồng trang lứa: Ở độ tuổi dậy thì, quá trình phát triển cá tính, khám phá bản thân của trẻ gắn liền với những mối quan hệ bạn bè. Không ít trẻ gặp vấn đề về áp lực đồng trang lứa, liên tục căng thẳng và so sánh bản thân với các bạn khác có thành tích học tập cao hơn, ngoại hình thu hút hơn, gia đình có điều kiện hơn... để rồi thúc ép bản thân giả vờ không phải là chính mình để được yêu quý hay thu mình hoàn toàn, tránh tiếp xúc với bạn bè. Các bác sĩ tâm lý cho biết, tồi tệ hơn, khi trẻ có những khác biệt và không hoà hợp vào số đông, trẻ có thể trở thành nạn nhân của tẩy chay, bạo lực học đường. Tất cả những áp lực này khiến trẻ phải cư xử theo cách chúng không muốn, chịu đựng những cảm xúc tiêu cực trong thời gian dài từ đó có thể dẫn tới trầm cảm, rối loạn lo âu.
Những cú sốc thời thơ ấu: Trong các nguyên nhân khi trẻ đến gặp bác sĩ tâm lý, những cú sốc đầu đời như người thân qua đời, bị bạo hành thể xác, tinh thần, hay cha mẹ ly hôn có thể ám ảnh trẻ rất lâu về sau và góp phần gây nên trầm cảm tuổi dậy thì.
Yếu tố di truyền gia đình: Các nghiên cứu đã chỉ ra yếu tố di truyền gia đình cũng làm tăng nguy cơ trầm cảm tuổi dậy thì. Khi trẻ có cha mẹ, hoặc họ hàng trực hệ mắc trầm cảm, nguy cơ trẻ mắc trầm cảm tuổi dậy thì sẽ tăng.
Bị ảnh hưởng và quen với lối suy nghĩ tiêu cực: Đối với trẻ em, những người lớn xung quanh, đặc biệt là cha mẹ sẽ khơi gợi và tạo nên thế giới quan của trẻ. Trong độ tuổi dậy thì, trẻ bắt đầu có sự thay đổi rõ rệt về hình ảnh bản thân và xây dựng nhận thức của riêng mình. Do đó, nếu gia đình, trường lớp không chú trọng giáo dục lành mạnh, trẻ có thể phát triển tư duy cực đoan và sai lầm. Các bác sĩ tâm lý chia sẻ, khi trẻ càng lớn, càng gặp nhiều thử thách, trẻ khó có thể tự cân bằng cảm xúc và hành vi của bản thân với tư duy tiêu cực ấy và dần dà tự cô lập dẫn đến trầm cảm tuổi dậy thì.
4. Khi nào nên tìm đến bác sĩ tâm lý?
Các bậc cha mẹ có thể khó phân biệt được giữa thay đổi tâm sinh lý bình thường của trẻ dậy thì trước áp lực, căng thẳng thi cử, chuyện tình cảm… với những dấu hiệu bị trầm cảm tuổi dậy thì. Các bác sĩ tâm lý khuyên rằng, cha mẹ cần dành sự quan tâm, cởi mở và lắng nghe con để hiểu tâm tư của con, nắm bắt được mức độ cân bằng cảm xúc và khả năng xử lý khó khăn của con.
Khi những biểu hiện khác thường về tâm lý và hành vi bắt đầu ảnh hưởng tiêu cực đến sinh hoạt hằng ngày của trẻ, hoặc cha mẹ lo lắng con có thể không an toàn, cần đưa trẻ đến khám và tư vấn bởi bác sĩ tâm lý có chuyên môn. Bởi vì, những triệu chứng thực sự của trầm cảm sẽ không thể tự mất đi mà còn có thể trầm trọng hơn qua thời gian nếu không được điều trị. Đôi khi, trẻ có rất ít triệu chứng hoặc biểu hiện không trầm trọng, vẫn có thể xảy ra trường hợp đáng tiếc. Do đó, nếu bạn lo lắng và nghi ngờ trẻ có thể bị trầm cảm tuổi dậy thì, hãy tìm đến sự trợ giúp từ bác sĩ tâm lý để được tư vấn và hỗ trợ.
Với sự phối hợp giữa Bác sĩ tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”
Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!
CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia
- Tại Fanpage Bác sĩ tâm lý SNS
- Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi
Safe and Sound thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)
Xem thêm
Những phương pháp điều trị trầm cảm ở tuổi dậy thì
