Rối loạn bản thể danh tính phân ly là gì? | Safe and Sound
Rối loạn bản thể danh tính phân ly là một trong những căn bệnh hiếm gặp và nghiêm trọng. Trong căn bệnh này, bác sĩ tâm thần cho biết danh tính của một người bị chia tách thành hai hay nhiều trạng thái nhân cách khác biệt. Những phần này không kết hợp lại thành một tổng thể.
Nguyễn Thị Hồng Hạnh | Bác sĩ - Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Định nghĩa rối loạn bản thể danh tính phân ly
Theo bác sĩ tâm thần, một người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly (Dissociative Identity Disorder - DID) có một danh tính phân tán chứ không phát triển nhiều nhân cách tách biệt và đây là lý do tại sao tên gọi của căn bệnh này đã được thay đổi từ thuật ngữ trước kia là rối loạn đa nhân cách (Multiple Personality Disorder).
Người bệnh cảm thấy như thể họ có những người khác nhau sống ở bên trong (gọi là nhân cách thay thế - alter). Các bác sĩ tâm thần cho rằng mỗi nhân cách thay thế có tính cách riêng, với dạng thức tư duy và giao tiếp riêng, thậm chí có chữ viết khác và các yêu cầu về thể chất khác, chẳng hạn như phải mang kính. Một số người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly thấy khó định nghĩa tính cách mình và có thể tự xưng là “chúng tôi”. Họ không có sự kiểm soát về việc khi nào, nhân cách thay thế nào, sẽ nắm quyền và nắm quyền trong bao lâu.
2. Dấu hiệu nhận biết rối loạn bản thể danh tính phân ly
Các bác sĩ tâm thần cho biết một người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly sử dụng sự phân ly - ngắt kết nối với thế giới xung quanh họ - như một cơ chế phòng vệ. Họ có thể cảm thấy như thể mình đang trôi đi, quan sát chính mình từ ngoài vào. Như trong một bộ phim, người bệnh quan sát thay vì cảm nhận các cảm xúc và bộ phận cơ thể họ. Thế giới xung quanh một người bị mắc DID có thể trông không thực và mơ hồ, trong đó các vật thể liên tục thay đổi hình dạng.
Người bệnh có những khoảng trống nghiêm trọng và thường xuyên trong trí nhớ, không có khả năng hồi tưởng những thông tin cá nhân theo một cách cực đoan hơn tính hay quên thông thường. Họ có thể sẽ không nhớ được con người, nơi chốn và sự kiện trong quá khứ xa và gần trong cuộc đời mình, nhưng lại sống lại những ký ức khác đã diễn ra một cách sống động. Bác sĩ tâm thần khuyến cáo, người bệnh có những thời khắc như thể họ không đang hiện diện ở đó trong lúc tiến hành những hoạt động thường ngày và có thể di chuyển đến một nơi nào đó nhưng lại không nhớ nổi làm thế nào mình đến được.
Xem thêm: Rối loạn phân ly là gì (phần 1)?
Người bệnh thường xuyên trải qua các triệu chứng của sự thay đổi nhân cách và phân ly. Các triệu chứng này được cho là một cách đương đầu và thường có nguồn gốc từ những sang chấn nghiêm trọng và kéo dài đã trải qua trong tuổi thơ, nhưng sự phân ly này phá rối cuộc sống thường ngày rất lâu sau khi những sang chấn đã chấm dứt. Các bác sĩ tâm thần cho rằng, những người mắc triệu chứng này tiếp tục sử dụng phân ly như một phương cách để đương đầu trong mọi tình huống căng thẳng trong đời sống sau này.
Người bệnh thường xuyên trải qua các triệu chứng của sự thay đổi nhân cách và phân ly
Mỗi nhân cách thay thế - cách gọi của những mảng danh tính của một người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly - có những dạng thức tri giác và nhân cách tách biệt, tái xuất hiện và kiểm soát hành vi của người bệnh. Thông thường các nhân cách đều biết nhau và giao tiếp với nhau, đôi lúc lại chỉ trích nhau. Theo bác sĩ tâm thần, sự chuyển tiếp từ một nhân cách thay thế này sang một nhân cách thay thế khác xảy ra đột ngột và người bệnh không có chút khả năng kiểm soát nào về việc nhân cách thay thế nào sẽ nắm quyền, nhưng một số tác nhân gây căng thẳng nhất định có thể khiến cho một nhân cách thay thế cụ thể trỗi dậy.
Bác sĩ tâm thần cho biết chuyển đổi giữa các nhân cách thay thế gồm:
- Một cái tôi nhỏ tuổi hơn có thể trò chuyện như trẻ con hay thậm chí là không thể nói chuyện.
- Thái độ đối lập so với danh tính của nhân cách chủ mang đến một quan điểm khác về những sự kiện trong đời sống.
- Một giới tính hay độ tuổi khác thay đổi ký ức hay nhận định về sự kiện.
- Thay đổi vai trò giúp có thêm một quan điểm về các sự kiện đời sống từ một vị trí khác.
- Bản thể danh tính chủ là một nhân cách thay thế chính mà một người có thể cảm thấy là chính mình nhất. Bản thể danh tính chủ này có thể không nhớ được các thông tin về “lịch sử cá nhân” của mình khi một nhân cách khác đang nắm quyền kiểm soát.
- Diện mạo khác, chẳng hạn như màu tóc hay phong cách ăn mặc, có thể thay đổi con người của danh tính chủ.
- Tên khác có thể biểu hiện một sự chuyển đổi sang các dạng thức tư duy của một nhân cách khác.
3. Tác động của rối loạn bản thể danh tính phân ly đến cuộc sống
Rối loạn bản thể danh tính phân ly để lại nhiều hệ quả nghiêm trọng cho người bệnh. Nó không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tâm lý, mà còn là đời sống cá nhân của người bệnh. Dưới đây là một vài hệ quả mà các bác sĩ tâm thần thường gặp ở người mắc rối loạn này:
- Khó khăn trong việc duy trì ký ức và ý thức.
Người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly thường gặp tình trạng phân ly ký ức - họ không thể nhớ được những gì đã trải qua khi một nhân cách khác kiểm soát. Tình trạng này gây mất kết nối trong cuộc sống của nạn nhân, khiến họ cảm thấy xa lạ với chính thân thể của mình.
- Rối loạn cảm xúc và tâm lý.
Nhiều người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly từng trải qua cơn lo âu và trầm cảm. Sự phân ly giữa các nhân cách khiến họ mất kiểm soát và không hiểu bản thân mình. Sự mất kết nối này làm tăng sự lo lắng, tự ti về bản thân và ảnh hưởng đến quá trình trị liệu. Bác sĩ tâm thần phải giúp đỡ bệnh nhân đối diện các trạng thái cảm xúc cực đoan trong quá trình điều trị rối loạn này.
- Khó khăn trong quan hệ xã hội.
Sự phân ly giữa các nhân cách khiến người gặp rối loạn khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ xã hội cách ổn định. Nhân cách khác nhau dẫn đến hành vi và suy nghĩ bị mâu thuẫn, dẫn đến sự khó hiểu và bất đồng giữa người bệnh với mọi người xung quanh. Bên cạnh đó, việc mất ký ức và ý thức ảnh hưởng khá nặng đến cảm giác bản thể.
- Khó khăn trong công việc và học tập.
Người mắc rối loạn bản thể danh tính phân ly thường gặp các triệu chứng thể chất như đau đầu, đau cơ, mệt mỏi mãn tính. Các triệu chứng này thường liên quan đến lo âu và căng thẳng. Những vấn đề này thường đòi hỏi sự can thiệp kết hợp giữa bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý cùng trị liệu, giúp người bệnh không chỉ xử lý các triệu chứng của cơ thể mà còn về mặt tinh thần bên trong.
- Nguy cơ tự hại và tự tử cao.
Người đối diện với rối loạn này có nguy cơ tự làm hại bản thân và tự tử rất cao. Sự phân ly giữa các nhân cách khiến họ không thể kiểm soát hành vi của mình. Một nhân cách muốn tự hại chính mình, trong khi nhân cách còn lại không nhận biết điều này. Vì vậy, bệnh nhân cần sự theo dõi sát sao của bác sĩ tâm thần để ngăn ngừa nguy cơ này.
- Tác động đến bản sắc cá nhân.
Người bệnh thường mất đi cảm giác bản thể rõ ràng, bác sĩ tâm thần chia sẻ. Họ có thể không biết mình thực sự là ai, không rõ mục tiêu bản thân hướng đến, giá trị bản thân do sự phân ly giữa các nhân cách khác nhau. Mất định hướng càng khiến người bệnh suy sụp về tâm lý, khả năng tự hại và tự tử càng cao.
- Khó khăn trong việc chẩn đoán.
Điều trị đối với rối loạn bản thể danh tính phân ly không dễ dàng. Nhiều bệnh nhân mất nhiều năm mới được chẩn đoán đúng, điều này tạo nên sự bối rối và thất vọng. Để có thể chẩn đoán tốt, đòi hỏi sự kiên nhẫn và chuyên môn cao từ các bác sĩ tâm thần để giúp bệnh nhân điều chỉnh các vấn đề liên quan đến sự phân ly và tái xây dựng cảm giác bản thể ổn định.
Rối loạn bản thể danh tính phân ly có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe tinh thần, tâm lý, xã hội, thể chất của một người. Để giúp đỡ một người gặp rối loạn bản thể danh tính phân ly, cần có sự kết hợp giữa bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý để giúp điều trị các rối loạn về cảm xúc và can thiệp giảm bớt triệu chứng của cơ thể. Ngoài ra, đồng hành dài hạn cùng bệnh nhân cũng là một phương cách hỗ trợ tốt dành cho bệnh nhân.
Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.
Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!
CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia
- Tại Fanpage Bác sĩ tâm lý SNS
- Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi
Safe and Sound - thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)
Xem thêm:
